Broom Twigs Poem by Umesh Solanki

Broom Twigs / Umesh Solanki
(Translated by Hemang Desai)

Gandhi
I pour hooch on your skinhead
I am fed up reasoning with you
Live in khadi and you'll soon wear out
Freeze within a photo frame and asphyxiate
Make temple your abode and cease to be human
What makes you smirk away?
Shucks
I pour hooch on your skinhead

Let me take you to dingy city lanes
Treat you to a litter of broom twigs
Groaning muttering swaying roaming
Look there
A twig buzzes away near gutter
Another rolls about in the dust of shrine
One shuffles away lazily at the street corner
The other looks lost knocks about in muddle
See in broad daylight see in pitch-dark night
A whole shebang of a twig's caste
But tell me one thing Gandhi
Are you stoic or a shiny little stone?
Damn
I empty a hooch-bag on your dome

Let me tell you a tale
Of days and nights few months ago
Two hands without flesh
Came and clawed several lanes
Combed every nook pulled out a troop
A pile of twigs mid-street
A spark flew giant flames blew
Poor twigs my poor broom twigs
Uproar of shrill sky-rending shrieks
Blasting thousands of ear-drums
But before it was a week
Everything disappeared along with the twigs
Deafness of ears hands without fear
Light and dark vanished without a trace
Not a whiff of reason anywhere.

Let me show you another caste
See if you can with naked eyes
Twigs made of sheer ash
Twigs in saris doubled-up
Not a drop in belly, yet drenched in sweat
Look! How those tiny twigs boil over Primus stove!
Look around, peer in thick dark of this hovel
How that tender twig is being maimed for life!
Enough
I'll stop now
And escape the grind of feeling
But tell me one thing, Gandhi
Are you stoic or a shiny little stone?
Hell, so be it
Have this toxic hooch on your skinhead
I am fed up reasoning with you
Live in khadi and you'll wear out soon
Freeze within a photo frame and asphyxiate
Make temple your home and cease to be human
Still you smirk away
So be it, Gandhi
I pour toxic hooch….
- -
(Context: The hooch tragedy in Ahmedabad (from where Mahatma Gandhi had led crucial movements for Indian independence)in July,2009)

*****

ઝાડુની સળીઓ / ઉમેશ સોલંકી

ગાંધી, તારી ટાલ પર મેં દારૂ રેડ્યો
સમજાવી સમજાવી તને થાકી ગયો
કે ખાદીમાં રહીએ તો ફાટી જવાય
ફોટામાં ઠરીએ તો શ્વાસ રૂંધાય
મંદિરમાં વસીએ તો માણસ મટાય
તોય તું મલકાતો જાય!
તો લે,
ગાંધી, તારી ટાલ પર આ દારૂ રેડ્યો

ચાલ તને શહેરની થોડી ગલીઓ બતાવું
ગલીઓમાં ઠેરઠેર
ફરતી, કણસતી, બોલતી, ડોલતી ઝાડૂની સળીઓ બતાવું
જો,
એક સળી ગટર કને બણબણતી જાય
દેરીની ધૂળમાં પેલી આળોટિયા ખાય
ગલીના નાકે એક અમળાતી જાય
દિશા ભૂલીને એક આમતેમ ફંટાય
દિવસે બતાવી, રાતે બતાવી
સળીઓની આખી એક જાત બતાવી
તોય તને કંઈ થતું નથી!
તો લે,
ગાંધી, તારી ટાલ પર આ દારૂ રેડ્યો

ચાલ તને, આજ એક વાત કહું
મહિનાઓ પહેલાંના દિવસ ને રાત કહું ઃ
અંધારી દિશાએથી
માંસ વિનાના બે હાથ આવ્યા
આવીને ખૂંદી વળ્યા એ ગલીઓ ઘણી
ખૂંદીને વીણી લાવ્યા સળીઓ કંઈ સામટી
સળીઓનો મોટોમસ ઢગલો કર્યો
ઢગલાનો ઘડીમાં ભડકો કર્યો
સળીઓ બિચારી શું કરે! ?
ચીસો પાડે
સળીઓની ચીસો એવી તીણી ઊઠી
કાન હજાર-લાખ બ્હેર માર્યા
ચાર-પાંચ દિવસ વીત્યા ન વીત્યા
ત્યાં તો
સળીઓ પણ ગઈ
બ્હેરાશ પણ ગઈ
હાથ થયા હવામાં છૂ
છૂમંતર થ્યાં અંધારાં અજવાળાં
આવે ન ક્યાંયથી અક્કલની બૂ
ચાલ હવે,
સળીઓની બીજી એક જાત બતાવું
ઝીણી આંખેથી જોઈ શકે તો
સળીઓના રૂપમાં પેલી રાખ બતાવું
સાડી પહેરીને
કેટલીયે સળીઓ, જો, અહીં વાંકી વળી છે
પંડમાં બૂંદ નહીં, અને પરસેવે પલળી છે!
નાનીસી સળીઓ પેલી, કેવી પ્રાયમસ પર ઊકળે છે!
પડખે તું જો!
ઝીણું તું જો!
કાળીભમ્મ અંધારી આ ખોલીમાં
કૂણીકચ સળી કેવી મસળાતી જાય છે!
બસ..
હવે હું અટકું છું
ભાવમાંથી છટકું છું
ને તારી અંદર કશુંય હજુ હલતું નથી!
તો લે,
ગાંધી તારી ટાલ પર આ દારૂ....
સમજાવી સમજાવી તને થાકી ગયો
કે ખાદીમાં રહીએ તો ફાટી જવાય
ફોટામાં ઠરીએ તો શ્વાસ રૂંધાય
મંદિરમાં વસીએ તો માણસ મટાય
તોય તું મલકાતો જાય!
તો લે,
ગાંધી, તારી ટાલ....

(સંદર્ભ: અમદાવાદમાં થયેલો લઠ્ઠાકાંડ)