Kamatayan Ng Isang Ilog Poem by Pacific Hernandez

Simula pa noong aking kamusmusan
Ang ilog sa amin sa akin napamahal
Malaking bahagi ng kabataan ko
Ay dito nagugol hanggang maging tao

Malinaw ang tubig sa Batis at Layon
Sarap magtampisaw, kay sarap lumangoy
Sa kanyang Agos ay nagpapati-anod
Sa Uli-uli niya ay nagpapahigop
Sa Alimbukay na pumapaibabaw
Mula sa ilalim masarap sumakay

Siya ay Cornucopia ng likas na yaman
Ng isda sa tubig, halaman sa baybay
Sa kanyang aplaya'y kay inam mamasyal
Lunas sa isip na nagulumihanan
Ang singaw ng tubig at simoy ng hangin
Ng may karamdaman, mabuting langhapin

At do'n sa malalim, nasa dakong gitna
Ang mga tao ay nagsisipamangka
Ang gamit ay sagwan o mahabang tikin
Sa balsang kawayan o tiniban ng saging

Ilog na piknikan ng napakarami
Nilang kakainin di na binibili
Magdadala lamang ng posporo, bigas,
asin at lutuan, ayos na ang lahat
Di na kailangan ang mamalakaya
Mangangapa lamang, ay merong ulam na
Hipon, Bulig, Biya, kasama na Tulya,
Di ka kakapusin, meron nang gulay pa
Gulay na nagkalat lamang sa baybayin
O gulay na galing sa tubig na lalim
Ito'y Kalabuwa, katulad ay Pechay
Na sa kamatis ay masarap isigang

At sa kalaliman kay daming halaman
Kasama ng lumot, at sintas-sintasan
Digman at iba pa na gustong taguan
Ng Hipon, at Biya, saka Talibantan

Yaong aming ilog ay siya ring tahanan
Ng Sulib, ng Kuhol, ng Susong Tibagwang
Masarap ipangat, masarap subukan
Na pag ginataa'y lalong malinamnam

Ang Hipong Tagunton huli sa Talabog
Masarap na pritong muna'y hinalabos
Ang higanteng hipon, kung tawagi'y Ulang
Masarap iprito, isigang, iihaw

Sa katag-arawan ay maraming gamit
Ang mangingisda na dapat lang mabanggit
Ilan lang ang Suro at saka Takilis
Ang Pagpapakati o Paiwas-tubig
Talabog at Sagap ay uso rin naman
Kitang at Patukbang palubog o lutang
Pati na Sumanga at Bingwit o Galay
Baklad na Bakikong, ito'y ubod galing
Ang anumang isda ay kayang hulihin
At kapag ang isda'y napasok sa Hoyo
Ulam na at 'comestibles segurados'

Gamit ay tabakong kinatas, niluray
Ang Palos sa lungga din ay tinutublang
Na kapag nahuli'y di matuturingan
Isang delicacy, di mapepresyuhan

Sa lumot at digman maraming Birabid
Sa taga-Ilocos ay isang favorite
Nariyan din naman ang Susong pilipit
Na iba ang lasa, merong konting pait

At kapag tag-ulan, isda'y sumusuba
Nakaabang na ang Bubo't Balisasa
Pag magtatag-araw Isda'y lumuluslos
Ang Saplad naman ang handa't nakasahod
Sa tabi ng saplad likas na may kubo
Laging umuusok, laging okupado
Ng mangingisda at mga piknikero

Barrio ay masaya pag naman bumaha
Tao'y nanonood ng Flotsam o Dagsa
Na nagkakaanod patungong ibaba
Siyempre mananagip hindi mawawala
Nasagip na troso'y magaling na kahoy
Panggatong na libre hanggang buong taon

Sa madaling sabi isang paraiso
Ang pinakamamahal kong ilog na ito
Ngunit ano'ng nangyari, ba't nagkaganito
Ang ilog na atin, may sakit, matamlay
At parang hindi na siya pa'y mabubuhay
Patuloy na agos nawala sa kanya
Lawang putol-putol na lang ang natira
Ang isda niya dati ay maraming uri
Ngayo'y janitor fish lang ang naghahari
Gano'n din naman ang kanyang tributaries
Sa kamay ng tao yun din ang sinapit
Ang ilog na dati'y kinasisiyahan
Ngayon ay isa na lang na basurahan
Naglutang ang plastic, karton, mga papel
At bote at lata naman sa ilalim
Parang mga ito ay hindi pa sapat
Nadadagdagan pa ng animal carcass

At kapag tag-ulan siya ay dambuhala
Mga pag-aari ay napipinsala
Buhay nakikikitil pag siya'y nanalasa
Ang may kasalanan ay sino pa kaya

Sila'y walang iba kundi Tao na rin
Na pangsarili lang ang naging hangarin
Di pinag-ingatan ang kapaligiran
Na sila rin naman ang nakikinabang

Tinibag ang Bundok, inubos ang Gubat
Na sana'y naroon at Watershed dapat
Sa moisture at tubig, sana ay hahawak
Kugon ay ginanot, Talahib tinabas
Na kundi sinunog, inani ng sagad
Resultang erosion, sanhi ng landslides
Maraming species ang nangakalagas
Walang matirahan, they've lost their habitat

Paano pang ilog nati'y mabubuhay
Kung ang tributaries niya na'y mga kanal
Na dati'y linaw na tubig ang nadaloy
Ngayon ay maitim, may kasamang lason