Едзем на возе з Хведаркам Барада-
тым па даўняй лясной дарозе.
Павыступалі з зямлі вузлаватыя ка-
рані, быццам чыесьці крыкі і нараканні.
Апавядае Хведарка Барадаты, як
шмат тут чаго за вякі адбылося:
як людзі людзьмі пераймаліся,
як людзі людзьмі рабаваліся,
як забіваліся людзі людзьмі...
—Я ведаю,— кажа ён,— толькі трохі,
ды ўсё, што было тут, да самых апошніх
драбніц, адкрыецца на судзе, на тым
страшным судзе, дзе ўзважвацца бу-
дуць людскія душы.
Просяцца ў нас, каб падвезлі, каго
даганяем: дзядзькі, дзецюкі, мала-
дзіцы, падлеткі, жанкі, старыя,— і мы
іх бяром, бо ўсе, хто ні ёсць на гэтай
дарозе, ужо не староннія нам, не чу-
жыя, ужо, нейкім чынам, с в a е.
Зыбаецца воз па пяску, ляскоча воз
па карэнні,
Хведарка Барадаты махае лейцамі і
паганяе каня...
Цесна пасеўшы, усім хаўрусам едзем
па даўняй лясной — па людской!..— да-
розе, едзем на страшны суд.
...
Chwedarka der Bärtige und ich fahren mit einem
Fuhrwerk auf dem uralten Waldweg.
Knotige Wurzeln treten aus der Erde wie jeman
des Schreie und Vorwürfe.
Chwedarka der Bärtige erzählt, was alles hier vor
Jahrhunderten geschah:
wie Menschen bedrängt wurden von Menschen,
wie Menschen beraubt wurden von Menschen,
wie Menschen von Menschen getötet wurden...
Ich weiß, sagt er, noch das wenigste, aber alles,
was hier war, kommt haarklein heraus beim Gericht,
bei jenem Schreckensgericht, wo die menschlichen
Seelen gewogen werden.
Es bitten uns, daß wir sie mitnehmen, die wir ein
holen: Männer, junge Männer, Jünglinge, Halbwüch
sige, Frauen, Alte - und wir nehmen sie mit, denn
alle, wer auch immer ist auf diesem Weg, sind uns
nicht Fremde mehr, nicht andere, unsere schon
sind sie in gewisser Weise.
Das Fuhrwerk schwankt über den Sand, es holpert
über die Wurzelballen,
Chwedarka der Bärtige rührt die Zügel und treibt
das Pferd an...
Eng zusammengerückt, fahren wir mit der ganzen
Gesellschaft auf dem uralten Waldweg, dem
menschlichen!... - fahren zum Jüngsten Gericht.
...
Хросная маці аддае мне свой пада-
рунак. Гэта люстэрка. Я спрабую ўгле-
дзець у ім сябе, але дарэмна. Яго па-
верхня зморшчаная і цьмяная, быццам
чыясьці далонь.
- У ім жыве Бог,— кажа хросная мa-
цi,— і некалі ты яго ўбачыш...
Здараецца, люстэрка яснее, змор-
шчыны разгладжваюцца — і тады мне
відаць то птушка, якая ляціць, то паста-
вы людзей, то абрысы незразумелых
рэчаў...
Я губляюся ў меркаваннях: магчыма,
я ўжо бачу Бога, ды толькі не ведаю,
што гэта ён.
...
Die Patin gibt mir ihr Geschenk.
Es ist ein Spiegel. Ich versuche mich in
ihm zu sehen, aber vergebens: Seine Fläche
sieht so gefurcht aus und undurchsichtig,
als blickte man in jemandes Hand.
„Gott lebt in ihm,' sagt die Patin. „Und
irgendwann wirst du ihn sehen ...'
Es kommt vor, daß der Spiegel klarer wird, die
Furchen sich glätten, - dann bekomme ich einen flie-
enden Vogel zu sehen oder menschliche Gestalten
oder die Konturen seltsamer Gegenstände...
Ich verliere mich in Vermutungen: Vielleicht sehe
ich Gott bereits und weiß nur nicht, daß er es ist?
...
Яшчэ здольны балець,
яшчэ здольны пакутаваць,
яшчэ здольны памерці,
я разбіваю душу і рукі аб камяні і сцены,
якія мяне абступаюць.
Я парываюся з мінулага ў сёння, з бяспекі
ў свабоду.
Але мы твая абарона, - пярэчаць мне
камяні і сцены, - мы тваё вонкавае цела,
мы ратуем цябе ад спёкі і сцюжы, ад
агню і вады, ад кулі і шаблі,
бо ты яшчэ не здольны не балець,
бо ты яшчэ не здольны не пакутаваць,
бо ты яшчэ не здольны не памерці.
...
Noch imstande zu erkranken,
noch imstande zu Kränkung und Leid,
noch imstande zu sterben,
zerschlage ich die Seele und die Hände an
den Steinen und Mauern, die mich umschlie
ßen.
Ich strebe aus der Vergangenheit in die
Gegenwart, aus der Sicherheit in die Freiheit.
»Aber wir sind dein Schutz«, widersprechen
mir die Steine und die Mauern, »wir sind dein
äußerer Körper,
wir schützen dich vor Hitze und Kälte, vor
Feuer und Wasser, vor Kugel und Säbel,
denn du bist noch nicht imstande, nicht zu
erkranken,
denn du bist noch nicht imstande, nicht zu
leiden,
denn du bist noch nicht imstande, nicht zu
sterben.«
...
Палову жыцця падаюся ў свет, палову -
варочаюся са свету,
палову жыцця пішу на дарозе свае імёны,
палову - закрэсліваю напісанае,
палову жыцця расту ад зямлі, палову -
расту з зямлёю:
і ўсё менш ува мне мяне, і ўсё больш
бязмежжа.
...
Das halbe Leben gehe ich in die Welt
hinein, das halbe kehre ich aus der Welt
zurück,
das halbe Leben schreibe ich meinen
Namen auf den Weg,
das andere halbe streiche ich das Geschrie
bene durch,
das halbe Leben wachse ich von der Erde
fort, das andere halbe wachse ich mit der
Erde zusammen:
Und immer weniger habe ich in mir mich
und immer mehr - Grenzenlosigkeit
...
Лакуль мне яшчэ трываць?
Птах, з якім я лячу праз імглістую бездань
часу, з няволі - у вызваленне, са скрухі - у ра-
дасць, з цемры - у светлыню, паварочвае да
мяне галаву і кажа:
датуль, пакуль хопіць часу,
датуль, пакуль хопіць цябе самога,
датуль, пакуль хопіць нас ...
Я кармлю птаха сваім целам,
паю сваёю крывёю
і перастаю ўжо адрозніваць, дзе ён, а дзе я,
а дзе час ...
Усё загойваецца на мне маё цела,
усё аджывае ўва мне мая кроў,
усё патрабуе птах сабе новай ежы,
і ўсё доўжыцца праз стагоддзі наш
нерухомы палёт.
...
Wie lange noch muß ich durchhalten?
Der Vogel, mit dem ich durch die dunstige
Unendlichkeit der Zeit fliege, aus der Unfreiheit
zur Freiheit, aus der Trauer zur Freude, aus der
Dunkelheit zur Helligkeit, wendet den Kopf zu
mir und spricht:
So lange, wie die Zeit reicht,
so lange, wie du selbst reichst,
so lange, wie wir reichen ...
Ich füttere den Vogel von meinem Körper,
tränke ihn mit meinem Blut,
ich unterscheide nicht mehr, wo er ist, wo
ich bin und wo ist die Zeit ...
Immerfort heilt mein Körper an mir,
immerfort erneuert sich mein Blut in mir,
immerfort fordert der Vogel neue Nahrung,
und immerfort durch die Jahrhunderte
währt unser regloser Flug.
...
Змаганне захоплівае мяне: яно разня-
вольвае ўсе мае злольнасці, яно абуджае
ўсе мае сілы, яно становіцца танцам, яно ста-
новіцца святкаваннем, яно тчэ з маіх рухаў
свой непаўторны ўзор.
Я ашчаджаюся ал яго. I чакаю яго.
А з мора ўжо вынырнулі дзве вужакі - дзве
неспатольныя помсты.
Яны апантана накідваюцца на мяне,
абкручваюць слізкімі шчыльнымі звівамі,
пстрыкаюць джаламі ў самы твар ...
Я аддзіраю іх ад сябе, я душу іх рукамі,
тапчу нагамі, кручуся, уюся, крычу ...
Навокал, з усіх бакоў, збіраюцца га-
раджане.
Нібыта прыцягнутыя магнітам, яны глядзяць
на мой адчайны міжбой, на мае пагібель-
ныя вымогі...
- Якое відовішча!.. - у захапленні, я чую,
гамоняць яны. -
Мы першы раз назіраем такі напружаны
рытм,
мы першы раз бачым такі выкшталцоны
танец.
...
Der Kampf erobert mich: Er befreit all meine
Fähigkeiten, erweckt all meine Kräfte, er wird
ein Tanz, er wird ein Fest, er webt aus meinen
Bewegungen seine eigenwillige Zeichnung.
Ich nehme mich in acht vor ihm. Und ich
erwarte ihn.
Aus dem Meer sind schon zwei Schlangen
aufgetaucht- zwei ungestillte Rachgelüste.
Sie werfen sich gegen mich, umwinden mich fest
mit den glatten Leibern, züngeln
dicht an meinem Gesicht...
Ich reiße sie von mir ab, ich würge sie mit
den Händen, trete sie mit den Füßen, winde
mich selbst, schlängele mich, schreie ...
Ringsum, von allen Seiten, versammeln sich
die Städter.
Wie von einem Magneten gebannt, folgen
sie meinen verzweifelten Anstrengungen, mei
nem Todeskampf...
»Was für ein Schauspiel ...«, höre ich be-
geistert sagen.
»Noch nie sahen wir einen so gespannten
Rhythmus,
zum ersten Mal finden wir einen so glän-
zenden Tanz.«
...
Некуды падаў, траціў прытомнасць, поўз,
а развіднела - паўсталі з імглы будынкі і выйшлі
людзі...
- Што гэта за мясціна? - спытаўся я ў
першай, у чорнай хустцы, старой жанчыны,
з якою сустрэўся на вуліцы ...
- Козіцы, сербская веска, - сказала яна і
ўступіла ў дзверы адчыненай крайняй хаты,
а я гэтаксама за ёю, спрабуючы высветліць,
ці далёка ад Козіцаў да сталіцы ...
Учора было ў гэтай хаце вяселле, а зараз -
рэзрух.
Смуткуючы, маладая сядзіць ля акна, і
востраць мужчыны нажы на ганку.
- Дваццаць чатыры д'яблы, - сказала,
адказваючы, старая, і мне было дзіўна чуць
аб гэтакай меры шляху,
і цяжка было мне даўмецца, ці месцяц-
ца ў д'ябле вёрсты, ці, можа, д'яблы ў вярсце.
Кожны з прысутных мне нешта хацеў
растлумачыць, і спараджала ўсякае слова
мноства наступных слоў, а кожная лічба
мноства далейшых удакладненняў.
Адно маладая сядзела, як і раней, ля акна
і моўчкі глядзела некуды ўдалеч.
...
Irgendwo fiel ich hin, verlor das Bewußtsein,
kroch, und als es tagte, erstanden aus dem Dunst
Gebäude, und Menschen kamen heraus ...
»Was ist das für ein Ort?«, fragte ich die erste
alte Frau mit schwarzem Kopftuch, der ich auf
der Straße begegnete ...
»Kosizy, ein serbisches Dorf«, sagte sie und
trat in die Tür eines geöffneten Hauses, und ich
folgte ihr, wollte erfahren, ob es weit sei von
Kosizy zur Hauptstadt ...
Gestern war in diesem Haus Hochzeit, und
nun - Chaos.
Die Jungvermählte sitzt traurig am Fenster,
und die Männer schärfen an der Vortreppe
die Messer.
»Vierundzwanzig Diabolos«, gab die Alte zur
Antwort, und es verwunderte mich, ein solches
Wegmaß zu hören,
es fiel mir schwer, damit klarzukommen, ob
die Wersten im Diabolo enthalten sind oder
die Diabolos vielleicht in der Werst.
Jeder der Anwesenden wollte mir etwas
erläutern, und jedes Wort erzeugte eine
Menge nachfolgender Worte und jede Zahl
eine Menge weiterer Präzisierungen.
Nur die Jungvermählte saß wie zuvor am
Fenster und blickte schweigend irgendwo in
die Ferne
...
Што надыходзіла - адышло, што
абяцалася - пастаяла, як белае воблака
над галавой, і паціху растала.
Так многа было малых і вялікіх падзей - а
самай істотнай усё-такі не хапіла, так многа
было сустрэч - але ўсе яны ўжо за мяжою
часу і адгукаюцца калі як.
- Чалавек, ты з'еў свайго Бога, - казаў
велікодным днём пагарджаны прарок і сту-
каўся велікодным чырвоным яйкам у чорны
камень.
Вось, мёртвае ажыло.
I вось, жывое змярцвела.
...
Was kam, ist fort, was verheißen wurde, hielt
eine Weile an, wie eine weiße Wolke über
dem Kopf - und schwand allmählich dahin.
Es waren so viele kleine und große
Ereignisse - aber das Wesentlichste fehlte
dennoch. Es gab so viele Treffen - sie alle aber
sind bereits hinter der Grenze der Zeit und
hallen so oder anders nach.
»Mensch, du hast deinen Gott verspeist«,
sagte zu Ostern der verschmähte Prophet und
schlug mit einem roten Osterei an einen
schwarzen Stein.
Siehe, das Tote lebte auf.
Und siehe, das Lebende ist abgetötet.
...
Рака разлілася і падплыла да самых
падворкаў, і рыба, якая раней не хацела
лавіцца ні ў якія хітрыя сеткі, цяпер сама
давалася ў рукі.
Нутром адчуваючы, што насампраўдзе
так не павінна быць, што гэта нейкае
ашуканства, людзі ў кашы, у мяшкі, у начоўкі
паспешліва набіралі ахвотнай, быццам
сп'янелай, рыбы, што не знаходзіла месца
сабе ў вадзе.
I сам я, выпхнуты з чыстых глыбокіх віроў
на паверхню, курчуся разам з астатнімі
рыбінамі ў пакутах, усёй сваёй безгалосай
істотаю крычучы: »Людзі, глядзіце, глядзіце,
людзі, калі набліжаецца згуба, яна пасылае
перад сабою цуд.«
...
Der Fluß trat über die Ufer und drang in die
Höfe, und die Fische, die sich früher mit den
schlauesten Netzen nicht fangen ließen,
kamen jetzt von selbst in die Hände.
Im Innern spürend, daß es so eigentlich
nicht sein sollte und irgendein Betrug ist,
sammelten die Menschen hastig in Körbe, in
Säcke, in Tröge die willigen, gleichsam trun
kenen Fische, die es im Wasser nicht aushiel-
ten.
Auch ich bin es selbst, ausgestoßen aus
den reinen tiefen Wirbeln an die Oberfläche,
winde ich mich zusammen mit den anderen
Fischen in Qualen und schreie mit meinem
gesamten stummen Lebewesen: »Leute, seht,
seht, Leute, wenn das Verderben naht, schickt
es ein Wunder voraus.«
...
Гукаю і чую свой голас.
Ён займае і гул ракі, і водгулле грамады, і
цішу далёкага лесу.
I пакуль ён гучыць і, усюды прыняты і за-
ахвочаны ўсюды, мае адвагу і моц гучаць, у
гэтай краіне ён не чужы і не свой, а - сама,
заснаваная мной, краіна.
...
Ich rufe und ich höre meine Stimme.
Sie nimmt sowohl das Flußrauschen auf als
auch das raunende Echo der Versammlung
und die Stille des fernen Waldes.
Und solange meine Stimme ertönt und,
überall angenommen und überall begünstigt,
den Mut und die Kraft hat zu ertönen, ist sie
diesem Land nicht fremd und nicht eigen,
sondern das von mir gegründete LAND selbst
...
Лясная дарога
Едзем на возе з Хведаркам Барада-
тым па даўняй лясной дарозе.
Павыступалі з зямлі вузлаватыя ка-
рані, быццам чыесьці крыкі і нараканні.
Апавядае Хведарка Барадаты, як
шмат тут чаго за вякі адбылося:
як людзі людзьмі пераймаліся,
як людзі людзьмі рабаваліся,
як забіваліся людзі людзьмі...
—Я ведаю,— кажа ён,— толькі трохі,
ды ўсё, што было тут, да самых апошніх
драбніц, адкрыецца на судзе, на тым
страшным судзе, дзе ўзважвацца бу-
дуць людскія душы.
Просяцца ў нас, каб падвезлі, каго
даганяем: дзядзькі, дзецюкі, мала-
дзіцы, падлеткі, жанкі, старыя,— і мы
іх бяром, бо ўсе, хто ні ёсць на гэтай
дарозе, ужо не староннія нам, не чу-
жыя, ужо, нейкім чынам, с в a е.
Зыбаецца воз па пяску, ляскоча воз
па карэнні,
Хведарка Барадаты махае лейцамі і
паганяе каня...
Цесна пасеўшы, усім хаўрусам едзем
па даўняй лясной — па людской!..— да-
розе, едзем на страшны суд.
Ales Rasanau was born in 1947 in Syalez, a village in Belarus, in the furthest reaches of Brest. He studied philology in Minsk before being expelled from the university in 1968 for protesting against the policy of Russification.
Thanks to the intervention of well-known Belorussian writers he was able to complete his studies in Brest, and later held various posts including one at a foundry, as a secondary school teacher, as a text editor for a publishing house and as literary editor for several newspapers.
In 1990 Rasanau was awarded the Yanka Kupala Prize, the national prize for Belorussian literature. However, his commitment to the Belorussian language was only briefly recognized by the officials. Shortly thereafter the pro-Russian politics of the dictator Lukashenko was again to make him a dissident.
His works were censored or simply never published. He was chief editor of the literary journal »Krynica« (Wells) until 1999 but left the post due to political pressures, accepting invitations and scholarships abroad.
In 2001 he moved to Hanover, one of several cities that belongs to a network supporting writers suffering danger and censorship ('Cities of Asylum') . He went also to Austria, Finland, Sweden, Slovenia, and other countries.
Today Rasanaŭ lives as a freelance author and translator in Minsk. He is regarded equally as a poetic authority as well as one of the leading representatives of the Belorussian cultural and literal revival.